كتاب. كتاب درسي. كتاب درسي نظام جديد.

مقدمه

كتاب درسي نظام جديد ابزار معلم  براي ايجاد انگيزه و دادن آگاهي به دانش آموزان است. از آنجايي كه كلاس هاي درس پيچيده هستند يادگيري تحت تاثير عوامل زيادي قرار مي گيرد؛ از جمله عوامل معلم ، شاگرد و مواد درسي مي باشند كه نقش متفاوتي در كلاس هاي درسي دارند. برخي محققان  كتاب را يك نوع رسانه جهت آموزش مي دانند. كتاب هاي درسي مهمترين رسانه آموزش است و نقش بسزايي در تعليم و تربيت، تعيين محتوا و خط مشي آموزش دارد. همچنين اين كتاب ها با اهداف مشخص طبق پايه و رده ي سني نوشته و چاپ مي شوند. كتاب هاي درسي بايد از جامعيت، سودمندي، تناسب با اهداف و… برخوردار باشد و يادگيري را به دنبال داشته باشد.

ويژگيهاي كتاب هاي درسي

۱-توجه به زمان مورد نياز براي آموزش: برنامه ريزي بايد بر اساس زمان لازم جهت انجام فعاليت هاي درسي، بحث و پرسش، حل تمرين ها و… باشد‌. مشاوره گرفتن از يك معلم باتجربه به شما در امر زمان بندي كمك زيادي مي كند.

۲- فعاليت هاي علمي با وسايل در دسترس قابل انجام باشد: از آنجايي كه برخي محدوديت ها و كمبود هايي جهت انجام آزمايش ها و كارهاي علمي وجود دارد، مطالب درسي بايد در برگيرنده ي فعاليت هاي ساده اي باشد كه دانش آموزان بتوانند در منزل انجام دهند.

۳- مورد توجه قرار دادن سلامت و آسايش دانش آموزان:

بعضي از فعاليت ها مانند آزمايش هاي شيميايي ، كار كردن با برق، رفتن به طبيعت و ارائه گزارش  انجام دادن آنها توسط دانش آموزان سلامت شان را به خطر مي اندازد. همچنين تشويق دانش آموزان به خواندن كتاب هاي نامناسب كه روحيه آنها را تحت تاثير قرار مي دهد  كار درستي نيست.

۴- مطالب و روش ارائه آنها جديد باشد:  محتواي كتاب درسي بايد تحول يافته و به روز باشد. كتاب را مي توان بر اساس نويسنده، زمان انتشار و موضوع آن مورد بررسي و ارزيابي قرار داد.

۵- پرورش مهارت هاي علمي: يعني ميان ذهن و انديشه دانش آموز هماهنگي به وجود آورد. اگر كتاب صرفا به مرور مطالب علمي بپردازد ديگر فرصتي جهت پرورش مهارت هاي ذهني باقي نمي ماند.

۶- ايجاد فرصت براي فعاليت هاي بيرون از كلاس: دانش آموز را به انجام فعاليت هاي پژوهشي و تهيه گزارش از مكان هاي مختلف سوق دهد‌. با اين كار آنها نيمي از يادگيري در بيرون از كلاس و در محيط اجتماعي ياد مي گيرند.

۷- پاسخگو بودن به نيازهاي مختلف: مثال هايي كه ارائه مي شود بايد مناسب پسران و دختران شود و در برگيرنده شرايط متفاوت اجتماعي نيز باشد.

۸- جالب و مناسب بودن ويژگي هاي كتاب براي دانش آموزان: كتاب بايد خوانا، داراي جلد مناسب، صحافي خوب، نوشته رسا و واضح و ساده باشد.

۹- جلب توجه دانش آموزان به منابع گوناگون: دانش آموزان دانسته هاي خود را محدود به بررسي هاي اندك كنند و براي رسيدن به دلايل آنها كوشش نمايند.

۱۰- فعاليت هاي عملي مفاهيم جديد را در برگيرد: براي ايجاد انگيزه و حس كنجكاوي دانش آموزان بهتر است كه آنها را به پژوهش وادار كرد تا از اين طريق به يافته ها و مفاهيم جديد دست پيدا كنند.

قالب و شكل ظاهري كتاب درسي

كتابي كه تاليف شده و به مرحله چاپ مي رسد بايد ويژگي هاي زير را دارا باشد:

جلد:

صفحه هاي كتاب را به هم وصل مي كند و پوشش بيروني كتاب محسوب مي شود. شامل دو نوع جلد شوميزي و جلد مقوايي است. نام مولف، كتاب، ناشر، شماره ويراست روي آن چاپ مي شود.

روكش: پوششي كه جهت محافظت و زيبايي كتاب روي آن مي كشند همچنين اطلاعات روي جلد هم روي آن نوشته مي شود.

لبه برگردان روكش:

اندازه آن از جلد بزرگتر است و داخل آن درباره ي نويسنده توضيحات كوتاهي داده مي شود.

 عطف:

بخش وسط جلد كتاب است. در آن نام مترجم، مولف و عنوان نوشته مي شود.

پشت جلد:

قسمت آخر جلد است و اصولا درباره ي نويسنده يا كتاب به زبان انگليسي نوشته مي شود.

آستر بدرقه:

يك ورقه سفيد كه نصف آن به جلد چسبيده و نصف ديگر آن آزاد است. معمولا روي آن طرح چاپ مي شود.

 صفحه نيم عنوان:

اسم مولف و كتاب خلاصه روي آن نوشته مي شود و پشت آن خالي است.

لوحه آغازين:

برگه اي تزيين شده كه درباره ي موضوع كتاب است.

صفحه عنوان:

مهم تر از جلد كتاب است و در آن اسم مولف، عنوان فرعي، اسم مترجم ، نوبت ويرايش كتاب و … چاپ مي شود.

اجزاي كتاب درسي:

* قالب و شكل ظاهري كتاب درسي: شامل جلد كتاب، قطع كتاب، جنس و نوع كاغذ، صفحه و تصوير است.

*محتوا و ساختار كتاب درسي: داراي سه بخش ۱- بخش مقدماتي يا پيش از متن شامل صفحه عنوان، سخني با معلمان، فهرست عناوين و… است. ۲- بخش مياني يا متن شامل متن اصل، مقدماتي و پاياني است. ۳- بخش پاياني كتاب درسي داراي واژه نامه، ضميمه ها و منابع است.

 نكاتي در خصوص طراحي كتاب درسي

چنانچه كتاب درسي مخاطب را جذب كند يادگيري بهتر صورت مي گيرد. رعايت اين نكات مشكلات دانش آموزان را رفع و فكر و رفتار آنها را نيز نظم مي بخشد. طراحي كتاب هاي درسي اهميت زيادي دارد و براساس طرح خاص با توجه به رده ي سني تهيه و توليد مي شوند. از جمله نكات عبارتند از:

۱-طراحي زيبا و هوشمندانه: علاوه بر اينكه يادگيري را تحقق مي بخشد، حس كنجكاوي و انگيزه دانش آموزان را نيز پرورش مي دهد.

۲- رمز گرداني و كد بندي:

سازماندهي و كد بندي موجب پردازش اطلاعات در آموزش مي شود. همچنين صفحه آرايي و صفحه بندي هم تاثير زيادي در محتوا ي كتاب دارد.

۳- استفاده از طرح ها ي متنوع: به كار بردن شكل ها و طرح هاي متنوع هم باعث تشويق و هم فهم بهتر مطالب مي شود.

۴-متن كتاب: ساختار يا متن كتاب بايد موضوعات اساسي را به هم ربط دهد. ساختارهاي اصلي آن فهرست ساده، نتيجه گيري، مقايسه ها و تفاوت ها، توالي زماني و… مي باشد. اين خصوصيات بر يادگيري تاثير مي گذارند.

۵- راهبردهاي شناختي:

به كار بردن اين راهبردها در امر يادگيري نقش مهمي دارد.

۶- دلالت هاي كاربردي:  از دو روش تحليل مي توان استفاده كرد يكي فرمول هاي خوانا و ديگري ابزارهاي فهرستي هستند.

روش هاي خريد كتاب درسي

محققان زيادي كتاب هاي درسي را از رسانه هاي تاثير گذار آموزشي مي دانند كه معلم و شاگرد هميشه از آن استفاده مي كنند. چرا كه مقدمات يادگيري را براي دانش آموزان به وجود مي آورند و پايه ي همه آزمون ها است. دارا بودن معيارها و اصول منحصر به فرد در طراحي و خريد كتاب درسي نظام جديد موثر است زيرا دانش آموزان بايد به هدف هايي كه دارند برسند.

از مراحل مهمي كه دانش آموزان در پايه هاي مختلف تحصيلي آن را دنبال مي كنند خريد كتاب درسي نظام جديد مي باشد. از آنجايي كه براي خريد كتاب هاي درسي بايد ثبت نام صورت گيرد بعضي از دانش آموزان كه به دلايلي موفق به ثبت نام نميشوند، خريد كتاب درسي نظام جديد را مي توان از راه هاي مختلفي انجام داد از جمله خريد حضوري، فروشگاه هاي اينترنتي، نمايندگي پخش كتاب و… مي باشند.

افراد مي توانند براي خريد كتاب درسي نظام جديد به نمايندگي هاي خريد كتاب كه آموزش و پرورش به آنها نظارت دارند مراجعه كنند. خريد كتاب هاي درسي نظام جديد اخيرا به صورت الكترونيك صورت مي گيرد. دانش آموزان مي توانند به سامانه ي توزيع و فروش كتاب هاي درسي رجوع و ثبت نام كنند. همچنين اگر دانش آموزان موفق به ثبت نام نشوند مي توانند از طريق فروشگاه اينترنتي خريد كتاب، كتاب درسي نظام جديد خود را تهيه كنند.  بعضي از افراد كه فارغ التحصيل  نظام قديم است و قصد شركت در كنكور را دارند براي خريد كتاب درسي نظام جديد مي توانند به صورت آزاد اقدام به خريد كتاب از وبسايت سيب ترش كنند.

عوامل موثر بر تغيير اين كتابها

امروزه كتاب هاي درسي دستخوش تغييراتي شده اند كه برخي از آنها عبارتند از:

۱-تغيير در جدول مواد درسي و ساعات هفتگي درسي: زماني كه آموزش و پرورش عنوان درس ها و ساعات هفتگي را تغيير مي دهند محتواي كتاب ها نيز تحت تاثير قرار مي گيرند. تغيير در كتاب درسي يك پايه موجب تغيير كتاب هاي پايه هاي بالاتر مي شود. اين هماهنگي توسط دفتر برنامه ريزي صورت مي گيرد.

۲- تغيير جهت هماهنگ شدن محتواي كتاب با روش هاي جديد: هر روزه پيشرفت هاي زيادي در زمينه هاي علوم رخ مي دهد كه شامل علوم تربيتي و روش هاي جديد تدريس مي شود. اگر راه هاي آموزش و محتوا از عملكرد خوبي برخوردار نباشد بايد روش ها و كتاب هاي جديد جاي آنها را بگيرد.  مي توان از طريق آموزش هاي ضمن خدمت دانش و توانايي هاي معلمان را در جهت آموزش محتوا ارتقا بخشيد.

۳-تغيير براي اصلاح و بازسازي كتاب ها: زماني كه كتاب ها چاپ و توزيع مي شوند ممكن است بعضي جاها يكسري اشكالاتي داشته باشد. معلم مي تواند اين اشكالات را به مولفان گزارش دهند تا مورد بررسي و اصلاح قرار گيرند.